نوروز وموسيقي ايراني ثبت جهانی شد

یزدفردا "حدود ساعت 11 صبح روز 8 مهرماه در ابوظبی، نوروز به فهرست میراث ناملموس جهان پیوست. این پرونده توسط 7 کشور و با مدیریت ایران آماده شده است و در هنگام ثبت نماینده ی ایران در ابوظبی سخنرانی داشته است. ایران، هند، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان، پاكستان و تركیه کشورهای برگزار کننده ی نوروز همکاران تشکیل این پرونده بوده اند. مسعود علویان صدر، معاون حفظ و احیاء و ثبت آثار تاریخی که به منظور شرکت در مراسم ثبت آثار ناملموس جهانی به ابوظبی رفته است گفت: «حدود ساعت 11 صبح امروز 8 مهرماه نوروز به فهرست میراث ناملموس جهان پیوست.» وی در ادامه گفت: «پس از اعلام خبر ثبت نوروز دکتر مجیدی، به عنوان نماینده ی ایران در پشت تریبون قرار گرفت و دراین باره سخنرانی کرد.»

  ثبت جهانی نوروز

پس از سال ها انتظار و ارائه درخواست ثبت جهاني نوروز به سازمان علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد - يونسكو - سرانجام هشتم مهر ماه مهمترين جشن باستاني ايرانيان به ثبت جهاني رسيد.

هشتم مهرماه پرونده نوروز پس از مطرح شدن در كمیته‌ بین دولتی حفاظت از میراث ناملموس یونسكو پیش از اینكه فرصتی برای اعتراض بیابد، با تشویق حضار تأیید و ثبت شد. ثبت جهانی نوروز توسط یونسکو در حالی اتفاق می افتد که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران 4 سال پیش (در سال 84) مدارک و مستندات لازم برای ثبت این رویداد مهم سنتی و باستانی را به مراجع ذی‌ربط ارسال کرده بود اما کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری علت تاخیر چند ساله در ثبت جهانی پرونده نوروز در فهرست جهانی میراث غیرملموس یونسکو را ضرورت تغییر در ضوابط این نهاد بین‌المللی می‌دانند. از نظر آنها ثبت نوروز امکان بازشناسی آن را در سطح جهان به وجود می‌آورد و می‌تواند فرصتی برای هرچه بهتر برگزار شدن این آیین‌ ویژه ملی در کشورهای مختلف باشد

روندثبت جهانی نوروز 

در گذر سال‌هاي گذشته اگرچه بررسي پرونده ثبت نوروز با مشکلات متعددي حتي از سوي يونسکو مواجه و منجر شد در تمام اين سال‌ها ايران از حضور در اين فهرست جا بماند اما اين بي‌توجهي به مسائل حقوقي، سرانجام 8مهرماه با مشارکت همه کشورهاي فارسي زبان اين ميراث ناملموس چندين هزار ساله ايراني در امارات ثبت جهاني شد.

با تهيه شدن فرمت‌هاي لازم در يونسكو براي ثبت ميراث معنوي امكان ثبت جهاني نوروز به عنوان ميراث معنوي در مهرماه 88 فراهم شد .

براي تهيه‌ پرونده‌ نوروز کشورهاي عضو ،گزارش برگزاري نوروز را در کشورهاي خود ارائه کردند. سپس مستندات، لوح فشرده و نوارهاي مربوط به آيين نوروز در کشورهاي مختلف جمع‌آوري و در بخشي با يکديگر تلفيق شدند.

سرانجام تمام اجزاي اين پرونده در قالب يک گزارش مکتوب يک فيلم 10 دقيقه‌يي و يک فيلم يک‌ساعته تکميل شد.

سه روز مانده به آغاز سال 87 پرونده نوروز با حضور محمود احمدي‌نژاد رئيس جمهور، اسفنديار رحيم مشايي، رئيس پيشين سازمان ميراث فرهنگي و مديران ارشد اين سازمان و حضور سفيراني از 57 کشور از جمله کشورهاي حوزه به نوروز ثبت ملي رسيد.

. اسفنديار رحيم مشايي در زمان ثبت ملی نوروز با تبريك نوروز 87 به همه ايرانيان و فارسي زبانان تصريح كرد: حداقل 10 كشور ديگر در كنار ايرانيان در فرآيند تكريم و تعظيم نوروز نقش آفرينند.

 اگر نوروز به نام ايرانيان در دنيا شهره است امروز هويت تاريخي و ملي ده كشور به حساب مي آيد و  نوروز افتخار دارد جغرافياي وسيعي را تحت سيطره خود قرار داده و تعلق آن به همه مردم در همه جهان نه يك امر فرمايشي كه يك امر مسلم است.
نوروز حداقل يك هزار سال قبل از ميلاد بعنوان رسمي سنتي و تعيين كننده در سرزمين ايران زنده و مؤثر بوده است ويكي از ويژگي‌هاي مهم نوروز اين بوده كه رسم بزرگداشت نوروز در طول اين ساليان منقطع نشده است.
نوروز گويي ريشه در زمان دارد. نوروز اراده خدا براي تجلي زيبايي، جوشش حيات و گسترش دامنه زندگي در عمق تاريخ بوده و سنتي كه سراسر نيكي زيبايي و پاكي است. ضمن آنكه پيوند نشانه‌هاي برتر خدا و نشانه فضيلت‌هاي برتر انساني در آن موج مي زند.
آن قدر حوزه نوروز موضوع دارد و زيبا است..

 

ميراث معنوي بيشتر از ميراث تاريخي در معرض نابودي و تحريف است.
ضرورت ديگر ثبت نوروز ضرورت جهاني بود امروز كه زمانه تعامل بين الملل است و ملت‌ها بايد در جهاني عاري از ظلم و خشونت شركت كنند. اين يك وظيفه براي ايرانيان است كه اين اثر را درعرصه داخلي و سپس درعرصه بين‌المللي ثبت كند تا بتواند جايگاه خود را در جهان بهتر اثبات كند.
ملت ايران با ثبت اين اثر جايگاه خود را نشان مي‌كند،هر چه اثر معنوي شاكله فكري و معرفتي قوي‌تر دارد و نشان‌دهنده جايگاه اين ملت است.
نوروز يكي از زيباترين مظاهر وحدت ، انسجام ، همدلي و همفكري ايرانيان است و در اين مراسم هويت ملت ايران و ادامه بقاي آن تدبير، ذكر و يادآوري مي‌شود

درخواست ثبت نوروز به عنوان ميراث غير ملموس جهاني تقاضاي مشترك كشورهاي ايران، هند، جمهوري آذربايجان، ازبكستان، قزاقستان، پاكستان و تركيه بود

تشکیل پرونده ثبت جهانی نوروز حدود سه سال قبل با شرکت حدود 10 کشور منطقه که بیشتر آن ها همسایگان ایران هستند، آغاز شد و در نهایت با حضور 7 کشور به ثبت رسید. این کشورها عبارتند از: ایران، هند، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان، پاكستان و تركیه.

چرا کشورهای تاجیکستان و افغانستان که مراسم نوروز در آن ها برگزار می شود در تشکیل این پرونده نقش نداشتند  «تاجیکستان هنوز به عضویت کنوانسیون میراث ناملموس جهانی در نیامده است و افغانستان نیز به تازگی به این کنوانسیون ملحق شده و نتوانست خود را برای همکاری در این پرونده آماده کند.»

ثبت جهاني نوروز با نمايندگي ۷ كشور از كشورهاي برگزار كننده اين مراسم و مديريت ايران در ابوظبي پايتخت امارات متحده عربيانجام شد. اما در اين ميان جاي دو كشور مهم برگزار كننده نوروز يعني افغانستان و تاجيكستان خالي بود.

بر اساس گزارش ها افغانستان به تازگي به كنوانسيون ميراث ناملموس جهاني ملحق شده و نتوانسته خود را براي همكاري در اين پرونده آماده كند اما به عنوان يكي از مهمترين كشورهاي برگزار كننده نوروز سهم قابل ملاحظه اي در جهاني شدن اين جشن دارد.

نوروز همواره عيد سال نو در افغانستان بوده اما در دوره اشغال اين كشور توسط ارتش سرخ و سپس تسلط طالبان بر اين كشور، برگزاري آن با مشكلات و محدوديت هايي همراه بوده است.

با اين همه اهتمام جهاني به مسائل افغانستان و همچنين توجه به آئين و رسوم اين كشور پس از سقوط طالبان باعث شد كه برگزاري نوروز هم در اين كشور مورد توجه جهاني قرار گيرد و شناخت تازه اي از اين جشن باستاني به دست دهد.

در عين حال ديگر كشور فارسي زبان منطقه يعني تاجيكستان هم به دليل اين كه عضو كنوانسيون ميراث ناملموس جهاني يونسكو نيست، از حضور در اين پرونده بازمانده است.

به دنبال فروپاشي اتحاد شوروي و كسب استقلال كشورهاي عضو آن تجليل از جشن نوروز بجز تاجيكستان در كشورهاي ديگر آسياي ميانه، يعني ازبكستان، قرقيزستان، قزاقستان و تركمنستان نيز جايگاه خاصي را كسب كرده است.

هرچند نوروز جشن ملي مردم آريايي محسوب مي شود، ولي در طول تاريخ تجليل اين جشن در ميان مردم ترك زبان منطقه آسياي مركزي، يعني ازبكها، قرقيزها، قزاقها و تركمنها نيز رايج بوده است.

از جمله كشورهايي كه در ثبت جهاني نوروز همكاري كرده اند ازبكستان است كه جمعيت زيادي از اين كشور از جمله در سمرقند و بخارا به زبان فارسي صحبت مي كنند و داراي پيوند هاي قوي و مشترك فرهنگي با كشورهاي منطقه از جمله ايران است.

به اعتقاد پژوهشگران، قلمروي كه هم اكنون مردم آسياي مركزي در آن به سر مي برند، در گذشته مكان اصلي سكونت مردم آريايي بوده و اين امر موجب گسترش چشمگير سنت ها و آيين هاي نوروزي در ميان مردم اين منطقه شده است.

در آن سوي آسياي مركزي و قفقاز يعني در كشور هاي تركيه و عراق هم كردهاي اين دو كشور نيز نوروز را جشن بزرگ خود مي دانند و آن را گرامي مي دارند.

هم اكنون بزرگداشت نوروز در كشورهاي آسياي مركزي و جمهوري آذربايجان در سطح دولتي صورت مي گيرد و فرارسيدن آن با تعطيلي عمومي همراه است. دست كم بيش از ۱۰۰ ميليون نفر در جهان هر ساله در آغاز بهار نوروز را جشن مي گيرند و و مراسم مربوط به آن را برگزار مي كنند.
در سال هاي اخير برگزاري نوروز جنبه جهاني تري به خود گرفته و برخي از شهرهاي اروپايي نيز آن را به رسميت شناخته اند اما در جالب توجه ترين آنها سفره هفت سين در كاخ سفيد و پيام نوروزي رئيس جمهوري امريكا است كه چند سالي است نوروز را به طور رسمي شادباش مي گويد و از برگزاري آن در آمريكا كه به تنوع فرهنگي اين كشور كمك مي كند، مباهات مي كند.

چه مراسم هائی نوروز را در این ثبت جهانی همراهی کردند

در این پرونده تمام ریز نکاتی که در برگزاری آیین نوروز وجود دارد دیده شده است. این ریز نکات قبل و هنگام مراسم نوروز از قبیل خانه تکانی، هفت سین و حتی پخت وپزهای زمان عید و غذاهای سنتی این روز را شامل می شود.»

ثبت جهاني رديف موسيقي ايراني افتخار بزرگي براي کشور ايران به شمار مي‌آيد.و این نخستین بار است که یک اثر ناملموس از ایران به ثبت جهانی می‌رسد. 

رديف موسيقي سنتي موسيقي کلاسيک ايراني مجموعه الگويي بنيادي است که براي اجراي موسيقي بداهه پردازي و آهنگ سازي و در حقيقت چند مجموعه از آهنگ محسوب مي‌شود

رديف موسيقي سنتي موسيقي کلاسيک ايراني مجموعه الگويي بنيادي است که براي اجراي موسيقي بداهه پردازي و آهنگ سازي و در حقيقت چند مجموعه از آهنگ محسوب مي‌شود

گوهر موسيقي کلاسيک ايراني بازتاب و نوعي تفکر زيبايي شناسي ايران نسبت به موضوعات مختلف در قالب موسيقي مطرح مي‌شود.

رديف موسيقي وسيله‌اي براي حفظ و انتقال ميراث فرهنگي ايران در قالب ساختارهاي زيبايي شناختي است که به طور شفاهي از استاد به شاگرد منتقل مي‌شود.

سابقه تاريخي رديف بررسي در دوره قاجار تکوين و تاريخچه آن به اواسط دوره صفويه قابل پيگيري است در حقيقت صورت بندي مجموعه‌اي از نظام موسيقي کهن کشور است که به قرنها پيش بازمي‌گردد.

دو نوع رديف موسيقي به نام آوازي و سازي  وجود دارد که  رديف‌هاي سازي با توجه به ويژگي‌هاي فني سازهاي مختلف اجرا مي‌شوند.

تار، سه تار، سنتور، کمانچه، ني، عود، قانون ويالون ،سازهاي اصلي موسيقي کلاسيک هستند که با آنها رديف اجرا مي‌شود.

 ردیف موسیقی وسیله‌ای برای حفظ و انتقال میراث فرهنگی ایران در قالب ساختارهای زیبایی شناختی است كه به طور شفاهی از استاد به شاگرد منتقل می‌شود.

 این در حالی است که «موسیقی عاشیق‌لار»

 از جمهوری آذربایجان و «رقص تانگو» از كشور آرژانتین 2 اثر دیگری هستند كه در فهرست میراث ناملموس جهانی ثبت شدند.

تغییردر روال ثبت پرونده در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسكو وپرونده‌های در انتظار ثبت جهانی

روال ثبت پرونده در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسكو تغییر كرده است، به این شكل كه دیگر محدودیتی برای تعداد پرونده‌های فرستاده‌ شده از سوی كشورها وجود ندارد و این اجلاس سالانه شده است.

 این در حالی است که روال پیشین فرستادن پرونده به این اجلاس به این شكل بود كه

دو سال یك‌بار، یك پرونده مستقل و پرونده‌هایی نیز بدون محدودیت در تعداد به‌صورت مشترك به یونسكو فرستاده می‌شدند. پرونده‌های میراث معنوی ورزش‌های زورخانه‌ای و آیین پهلوانی، تعزیه، موسیقی مقامی خراسان، فرش عشایر فارس، فرش كاشان و خیمه‌شب‌بازی برای بررسی در اجلاس سال آینده و ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسكو فرستاده شده‌ و یونسكو وصول آنها را اعلام كرده است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا